Taxonomy & Tracking Plan | متریکس Metrix

Taxonomy (تاکسونومی) رویدادها و Tracking Plan (نقشه ردیابی): راهنمای جامع برای تحلیل دقیق در متریکس

آیا تا به حال با این مشکل روبرو شده‌اید که در داده‌های خود، یک عمل مشابه (مثلاً “کلیک روی دکمه”) را با چندین نام مختلف ثبت کرده‌اید؟ یا نمی‌توانید به راحتی بفهمید که کدام رویداد به چه معنی است؟ اینجا است که تاکسونومی و Tracking Plan به کمک شما می‌آیند!

این دو مفهوم، پایه‌های اصلی برای جمع‌آوری داده‌های دقیق و معنادار در متریکس هستند که به شما کمک می‌کنند تا از اطلاعات خام به بینش‌های قابل اقدام برسید.

۱. تاکسونومی رویدادها چیست و چرا اهمیت حیاتی دارد؟

تاکسونومی (Taxonomy) در دنیای تحلیل داده و ردیابی رویداد (Event Tracking)، به یک سیستم سازمان‌یافته، استاندارد و سلسله‌مراتبی برای نام‌گذاری، دسته‌بندی و تعریف رویدادها (Events) و ویژگی‌های (Properties/Attributes) آن‌ها گفته می‌شود. به زبان ساده‌تر، تاکسونومی مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌ها است که تعیین می‌کند چگونه هر فعالیت کاربر یا هر اتفاقی در محصول شما باید نام‌گذاری و ثبت شود.

این مفهوم مانند طبقه‌بندی موجودات زنده در زیست‌شناسی است؛ همان‌طور که هر موجود زنده‌ای نام و جایگاه مشخصی در یک درخت طبقه‌بندی دارد، در تاکسونومی داده‌ها نیز هر رویداد باید نامی منحصر به فرد و معنی‌دار داشته باشد و در جایگاه صحیح خود قرار گیرد.

چرا تاکسونومی اهمیت حیاتی دارد؟

پیاده‌سازی یک تاکسونومی قوی، سنگ بنای هر تحلیل داده موفق است. در اینجا دلایل اهمیت آن آورده شده است:

ثبات و یکپارچگی داده‌ها: تاکسونومی تضمین می‌کند که یک رویداد خاص همیشه با یک نام واحد ثبت شود. به عنوان مثال، به جای اینکه یک بار button_clicked و بار دیگر click_on_button را ثبت کنید، تاکسونومی شما یک استاندارد (مثلاً button_clicked) را دیکته می‌کند. این کار از بروز خطاهای انسانی جلوگیری کرده و داده‌های شما را تمیز و قابل اعتماد نگه می‌دارد.
تحلیل دقیق‌تر و عمیق‌تر: با داده‌های یکپارچه و استاندارد، تیم تحلیل شما می‌تواند گزارش‌های دقیق‌تر، داشبوردهای معنی‌دارتر و تحلیل‌های عمیق‌تری را انجام دهد. مقایسه، فیلتر کردن و بخش‌بندی کاربران بر اساس رویدادها بسیار آسان‌تر می‌شود.
افزایش سرعت تحلیل و کاهش زمان مهندسی: تحلیلگران به جای صرف زمان برای تمیز کردن، فهمیدن و نرمال‌سازی داده‌های نامنظم، می‌توانند مستقیماً روی یافتن بینش‌ها تمرکز کنند. همچنین، توسعه‌دهندگان می‌دانند دقیقاً چه رویدادهایی را با چه ویژگی‌هایی باید ارسال کنند.
همکاری تیمی مؤثر: تاکسونومی به عنوان یک زبان مشترک برای تمام ذینفعان (تیم محصول، توسعه، بازاریابی، تحلیل و حتی مدیریت) عمل می‌کند. همه می‌دانند وقتی از یک رویداد خاص صحبت می‌شود، دقیقاً منظور چیست.
مقیاس‌پذیری: با رشد محصول و افزایش تعداد رویدادها، مدیریت داده‌های بدون تاکسونومی تبدیل به کابوسی می‌شود. یک تاکسونومی خوب به شما کمک می‌کند تا با سازماندهی و مستندسازی مناسب، رشد کنید.
تصمیم‌گیری آگاهانه: در نهایت، داده‌های باکیفیت و ساختاریافته که از یک تاکسونومی قوی نشات می‌گیرند، منجر به بینش‌های روشن‌تر و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک بهتر برای بهبود محصول و کسب‌وکار شما می‌شوند.
آمادگی برای تحلیل‌های پیشرفته و هوش مصنوعی: در دنیای امروز، ابزارهای تحلیل داده و هوش مصنوعی (AI) نقش کلیدی در کشف الگوها و پیش‌بینی رفتار کاربران ایفا می‌کنند. داده‌های یکپارچه و ساختارمند که از یک تاکسونومی قوی نشات می‌گیرند، خوراک لازم برای مدل‌های هوش مصنوعی هستند. هرچه داده‌های شما تمیزتر و منسجم‌تر باشند، هوش مصنوعی می‌تواند تحلیل‌های دقیق‌تر، پیش‌بینی‌های قدرتمندتر، و بینش‌های عمیق‌تری را در اختیار شما قرار دهد تا تصمیمات هوشمندانه‌تری برای رشد کسب‌وکارتان بگیرید.

۲. اجزای کلیدی یک تاکسونومی قوی

یک تاکسونومی کارآمد تنها به نام‌گذاری رویدادها محدود نمی‌شود، بلکه شامل عناصر زیر است:

۲.۱. قوانین نام‌گذاری (Naming Conventions)

این قوانین، هسته اصلی تاکسونومی شما هستند و تعیین می‌کنند که رویدادها و ویژگی‌های آن‌ها چگونه باید نام‌گذاری شوند.

فرمت استاندارد:
- حروف کوچک و خط زیر (Snake_case): رایج‌ترین و توصیه شده‌ترین فرمت است. مثال: product_viewed, add_to_cart_clicked, payment_successful.
- پرهیز از فاصله و حروف بزرگ: این کار خوانایی و سازگاری در ابزارهای تحلیلی را تضمین می‌کند.
ساختار سلسله‌مراتبی و معنی‌دار:
- نام رویداد باید گویا باشد و عمل، شیء و در صورت لزوم، بستر رویداد را نشان دهد.
- الگوی پیشنهادی: object_verb
  - این الگو، رویدادها را به صورت “شیء_عمل” نام‌گذاری می‌کند. این روش بسیار خوانا و قابل درک است و به وضوح نشان می‌دهد چه چیزی بر روی چه شیئی انجام شده است.
  - مثال:
    - product_viewed (مشاهده محصول)
    - button_clicked (کلیک روی دکمه)
    - order_completed (سفارش تکمیل شد)
    - user_registered (کاربر ثبت‌نام کرد)
- پرهیز از ابهام: نام‌ها باید کاملاً واضح و بدون ابهام باشند. از کلمات اختصاری که برای همه شناخته شده نیستند، پرهیز کنید.
- فعل گذشته (Past Tense): معمولاً عمل انجام شده را با فعل گذشته بیان می‌کنیم تا مشخص شود رویداد “اتفاق افتاده”.
فهرست کلمات ممنوعه/مجاز: تعریف کلماتی که نباید استفاده شوند (مثلاً click به تنهایی) یا کلماتی که باید به یک شکل خاص استفاده شوند (مثلاً viewed برای مشاهده).

۲.۲. تعریف انواع رویدادها (Event Types)

رویدادها را می‌توان بر اساس نوع فعالیتی که نشان می‌دهند، دسته‌بندی کرد:

رویدادهای تعامل (Interaction Events): هر عملی که کاربر انجام می‌دهد. (مثال: button_clicked, link_tapped, item_swiped)
رویدادهای مشاهده (View Events): مشاهده یک صفحه، بخش یا عنصر خاص توسط کاربر. (مثال: screen_viewed, product_page_viewed)
رویدادهای تغییر وضعیت (State Change Events): تغییر در وضعیت کاربر یا سیستم. (مثال: order_status_updated, user_account_created)
رویدادهای سیستمی (System Events): رویدادهایی که به صورت خودکار توسط سیستم ثبت می‌شوند. (مثال: app_opened, session_started)
Business Events: رویدادهایی که در بک‌اند سیستم شما رخ می‌دهند و لزوماً از تعامل مستقیم کاربر نیستند اما برای تحلیل کسب‌وکار مهم هستند. (مثال: inventory_updated, course_published)

۲.۳. ویژگی‌های رویداد (Event Attributes / Properties / Parameters)

ویژگی‌ها، اطلاعات تکمیلی هستند که جزئیات بیشتری درباره رویداد ارائه می‌دهند. برای هر رویداد، باید ویژگی‌های مربوط به آن را تعریف کنید:

نام‌گذاری ویژگی‌ها: مشابه رویدادها، با قوانین مشخص (حروف کوچک و خط زیر). (مثال: product_id, category_name, price, user_id, source).
نوع داده (Data Type): مشخص کردن نوع داده برای هر ویژگی (String, Number, Boolean, Array, Object) بسیار مهم است. این کار به متریکس کمک می‌کند تا داده‌ها را به درستی پردازش و نمایش دهد.
- مثال: product_id (String), price (Number), is_premium_user (Boolean), items_purchased (Array), user_address (Object).
اجباری/اختیاری بودن: مشخص کنید که کدام ویژگی‌ها برای هر رویداد ضروری هستند و کدام‌ها اختیاری.
توضیحات: شرح کوتاه و واضح برای هر ویژگی.
مثال مقدار: یک نمونه واقعی از مقدار برای هر ویژگی.

۳. Tracking Plan (نقشه ردیابی) چیست و چگونه آن را بسازیم؟

Tracking Plan یک سند زنده و جامع است که تمام رویدادها و خصیصه‌هایی را که قصد دارید در اپلیکیشن یا وب‌سایت خود ردیابی کنید، فهرست می‌کند. این نقشه، به عنوان یک مرجع مرکزی برای همه اعضای تیم (محصول، بازاریابی، توسعه‌دهنده، تحلیلگر) عمل می‌کند و به سوالات اساسی درباره چرایی و چگونگی جمع‌آوری داده‌ها پاسخ می‌دهد.

اجزای کلیدی یک Tracking Plan:

برای هر رویداد در Tracking Plan، باید اطلاعات زیر را ثبت کنید:

نام رویداد (Event Name): نام استاندارد رویداد (مثلاً product_viewed).
توضیح (Description): شرح مختصری از رویداد و زمانی که رخ می‌دهد.
- مثال: “زمانی که کاربر صفحه جزئیات یک محصول را مشاهده می‌کند، این رویداد ارسال می‌شود.”
هدف تجاری (Business Goal/Reason): چرا این رویداد را ردیابی می‌کنیم؟ چه بینشی به ما می‌دهد؟
- مثال: “برای درک محبوبیت محصولات مختلف و بهبود فرآیند کشف محصول و بهینه‌سازی فروش.”
پلتفرم/محل ارسال: (Web, iOS App, Android App, Backend Server). این مشخص می‌کند که رویداد از کجا ارسال می‌شود (مثلاً از طریق SDK یا REST API).
خصیصه‌ها (Attributes):
- نام خصیصه (Attribute Name): (مثلاً product_id, product_category, price)
- نوع داده (Data Type): (String, Integer, Double, Boolean, Date, JSON Object, JSON Array)
- مثال مقدار (Example Value): (مثلاً P1234, Electronics, 999.99)
- توضیح خصیصه: شرح مختصر کاربرد خصیصه.
- اجباری/اختیاری: مشخص کنید که آیا این خصیصه همیشه باید ارسال شود یا خیر.
نمونه Payload (اختیاری): یک مثال از بدنه JSON رویداد با خصیصه‌ها که نشان می‌دهد داده‌ها چگونه باید در عمل ارسال شوند.
وضعیت (Status): (مثلاً “Planned”, “In Progress”, “Implemented”, “Deprecated” - برای مدیریت چرخه حیات رویداد).

مثالی از بخشی از یک Tracking Plan (جدول):

نام رویداد (Event Name)	توضیحات	هدف تجاری	پلتفرم	خصیصه‌ها (Attributes)
`product_viewed`	زمانی که کاربر صفحه جزئیات یک محصول را مشاهده می‌کند.	شناسایی محصولات پرطرفدار و بهبود تجربه خرید.	Web, iOS	`product_id` (String - ID محصول), `product_name` (String - نام محصول), `category` (String - دسته‌بندی محصول), `price` (Double - قیمت محصول), `currency` (String - واحد پول).`example_payload_action`: `{ "product_id": "SKU7890", "product_name": "لپ‌تاپ گیمینگ", "category": "لپ‌تاپ", "price": 4500.00, "currency": "IRR" }`
`add_to_cart_clicked`	زمانی که کاربر دکمه “افزودن به سبد خرید” را کلیک می‌کند.	شناسایی نقاط ریزش در قیف تبدیل و بهینه‌سازی سبد خرید.	Web, Android	`product_id` (String), `product_name` (String), `quantity` (Integer - تعداد), `price` (Double). `example_payload_action`: `{ "product_id": "SKU7890", "product_name": "لپ‌تاپ گیمینگ", "quantity": 1, "price": 4500.00 }`
`order_completed`	زمانی که پرداخت کاربر با موفقیت انجام شده و سفارش در سیستم بک‌اند ثبت می‌شود.	اندازه‌گیری نرخ تبدیل نهایی و درآمد.	Backend	`order_id` (String - ID سفارش), `total_amount` (Double - مبلغ کل سفارش), `currency` (String - واحد پول), `payment_method` (String - روش پرداخت). `example_payload_revenue`: `{ "order_id": "ORD12345", "total_amount": 4500.00, "currency": "IRR", "payment_method": "credit_card" }`
`user_registered`	زمانی که کاربر جدید با موفقیت ثبت‌نام می‌کند.	ردیابی رشد کاربر و نرخ فعال‌سازی.	Web, iOS, Android	`user_id` (String - ID یکتای کاربر), `registration_method` (String - روش ثبت‌نام: “email”, “google”, “phone”), `email` (String - ایمیل کاربر), `signup_date` (Date - تاریخ ثبت‌نام). `example_payload_user`: `{ "user_id": "user_abc", "registration_method": "email", "email": "test@example.com", "signup_date": "2025-07-12T14:00:00.000Z" }`
`course_published`	زمانی که یک کورس جدید توسط مدرس در سیستم بک‌اند منتشر می‌شود.	ردیابی محتوای جدید و عملکرد مدرسین.	Backend	`course_id` (String), `course_title` (String), `instructor_name` (String), `publish_date` (Date), `category` (String). `example_payload_businessEvent`: `{ "course_id": "C_PROG101", "course_title": "مبانی برنامه‌نویسی پایتون", "instructor_name": "علی محمدی", "publish_date": "2025-07-12T10:00:00.000Z", "category": "برنامه‌نویسی" }`

(توجه: ستون “example_payload” در جدول بالا، فقط برای نمایش اینجا آورده شده است. در سند واقعی می‌توانید یک ستون جداگانه برای “نمونه Payload” داشته باشید و به آن ارجاع دهید یا فرمت JSON را در توضیحات رویداد ارائه دهید.)

۴. فرآیند ایجاد و نگهداری Tracking Plan

ایجاد یک Tracking Plan یک فرآیند یک‌باره نیست، بلکه یک سند زنده‌ست که نیاز به به‌روزرسانی مداوم داره:

تعریف اهداف و سوالات اصلی: قبل از هر چیز، مشخص کنید که با ردیابی داده‌ها به دنبال پاسخ به چه سوالاتی هستید؟ KPIs (شاخص‌های کلیدی عملکرد) شما چیستند؟ (مثلاً: “چند درصد از کاربران فرایند خرید را تکمیل می‌کنند؟”, “کدام ویژگی محصول بیشتر استفاده می‌شود؟”). این اهداف به شما کمک می‌کنند تا رویدادهای حیاتی را شناسایی کنید.
شناسایی ذینفعان اصلی: تیم‌های محصول، توسعه‌دهنده، بازاریابی، تحلیلگر و طراح UX/UI باید در این فرآیند مشارکت داشته باشند. همکاری بین‌بخشی برای تضمین پوشش همه نیازها و پذیرش تاکسونومی ضروری است.
فهرست کردن جریان‌های اصلی کاربر و رویدادهای کلیدی: تمام مسیرهای حیاتی کاربر در محصول خود را ترسیم کنید (User Journey). رویدادهای کلیدی در هر مسیر (مثلاً: ثبت‌نام، ورود، مشاهده محصول، افزودن به سبد خرید، پرداخت، استفاده از یک ویژگی خاص) را شناسایی و لیست کنید.
تعریف قوانین نام‌گذاری و ساختار: با توجه به راهنمایی‌های بخش “اجزای کلیدی”، روی یک مجموعه از قوانین نام‌گذاری برای رویدادها و ویژگی‌ها به توافق برسید. این قوانین باید در یک سند مرجع گنجانده شوند.
تعریف جزئیات هر رویداد و ویژگی‌های آن: برای هر رویداد شناسایی شده، نام استاندارد، توضیحات کوتاه، و تمامی ویژگی‌های مرتبط (با نام، نوع داده و توضیحات) را مشخص کنید.
مستندسازی جامع: یک سند مرکزی (مثلاً در Google Sheets, Notion, Confluence یا ابزارهای تخصصی تاکسونومی) ایجاد کنید. این سند باید شامل:

قوانین کلی نام‌گذاری
لیست تمامی رویدادها با نام استاندارد (slug یا customName پیشنهادی)
توضیحات دقیق هر رویداد (چه زمانی و چرا ارسال می‌شود)
لیست تمامی ویژگی‌های هر رویداد (با نام، نوع داده، توضیحات و مثال)
وضعیت رویداد (مثلاً “در حال پیاده‌سازی”، “پیاده‌سازی شده”، “منسوخ شده”)
مسئولیت پیاده‌سازی (چه تیمی یا شخصی مسئول ارسال این رویداد است).

آموزش و توزیع: تمام تیم‌های مرتبط را با تاکسونومی جدید آشنا کنید. برگزاری جلسات آموزشی و ارائه مثال‌های کاربردی بسیار مفید است.
بازبینی و به‌روزرسانی مداوم: تاکسونومی یک موجود زنده است. با تغییرات در محصول، اضافه شدن ویژگی‌های جدید یا تغییر در اهداف کسب‌وکار، تاکسونومی نیز باید بازبینی و به‌روزرسانی شود. این کار باید یک فرآیند مداوم باشد و مسئولیت آن به یک نفر یا یک تیم سپرده شود.

۵. تاکسونومی و متریکس: هم‌افزایی برای تحلیل بهتر

متریکس به عنوان یک پلتفرم قدرتمند تحلیل داده، به شما امکان می‌دهد تا رویدادها را از اپلیکیشن یا وبسایت خود جمع‌آوری و تحلیل کنید. اهمیت تاکسونومی در اینجا دوچندان می‌شود.

وقتی رویدادهای خود را بر اساس یک تاکسونومی استاندارد و جامع به متریکس ارسال می‌کنید، از مزایای زیر بهره‌مند خواهید شد:

گزارش‌های قابل اعتماد و دقیق: داشبوردها و گزارش‌های متریکس، اطلاعاتی را بر اساس داده‌های تمیز و استاندارد نمایش می‌دهند که کاملاً قابل اعتماد و بدون ابهام هستند.
ساخت قیف‌های تبدیل (Funnels) صحیح: برای درک مسیر کاربران و نرخ ریزش، نیاز به رویدادهای متوالی و نام‌گذاری شده به درستی دارید. تاکسونومی این امکان را فراهم می‌کند.
سگمنت‌بندی (Segmentation) معنی‌دار کاربران: می‌توانید کاربران را بر اساس رفتارها و ویژگی‌های دقیق، به گروه‌های مختلف تقسیم کنید و تحلیل‌های عمیق‌تری روی هر سگمنت انجام دهید.
تحلیل رفتار کاربران (User Journeys): با رویدادهای دارای تاکسونومی، می‌توانید سفر کامل کاربران در محصول خود را پیگیری کرده و نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنید.
بهره‌وری حداکثری از قابلیت‌های متریکس: قابلیت‌هایی مانند تحلیل کوهورت، حفظ و بازگشت کاربر، تنها زمانی بیشترین ارزش را ارائه می‌دهند که داده‌های ورودی آن‌ها ساختارمند و باکیفیت باشند.

به عبارت دیگر، تاکسونومی تضمین می‌کند که داده‌هایی که به متریکس می‌فرستید، نه تنها “داده” باشند، بلکه “اطلاعات قابل استفاده” برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک باشند.